Творительный падеж — первый из всех шести косвенных, которые мы изучаем в польском языке. На это есть две причины. Первая: мы его используем всегда, когда представляемся, называем свою национальность и профессию, поэтому это всегда хорошо дать студентам в самом начале изучения, когда мы с ними знакомимся. Вторая: у него самые простые правила.
Как я уже сказала, основное использование творительного падежа — представление себя, своей национальности и профессии. Чтобы понять и запомнить логику использования творительного падежа в польском, рекомендую переводить предложения вроде «Jestem dobrym lekarzem» не как «Я — хороший врач», а «Я являюсь хорошим врачом». Тогда у вас сразу и в русском прозвучит творительный падеж, и вы не будете удивляться: а откуда он тут взялся?
Когда я говорю про использование творительного падежа для того, чтобы представиться я имею в виду целый спектр семантических групп:
национальность: Jestem Polką. Я — полька.
Профессия: Nasza sąsiadka była nauczycielką. Наша соседка была учительницей.
Социальные роли: On jest naszym przyjacielem. Он является нашим другом.
Семейные связи: On będzie naszym zięciem. Он будет нашим затем.
Гендерная принадлежность: Ona jest piękną kobietą. Она является прекрасной женщиной.
Религиозные, политические и философские взгляды: Mój ojciec był republikaninem i buddystą. Мой отец был республиканцем и буддистом.
Кроме этого, стоит отметить, что слово «narzędzie», от которого происходит слово «narzędnik», значит «инструмент». Именно поэтому мы используем его, когда говорим, какой инструмент мы используем для того, чтобы что-то сделать, куда-то доехать, или что является предметом наших интересов.
Interesuję się sztuką. Я интересуюсь искусством.
Tomek jeździ do pracy autobusem. Томек ездит на работу автобусом.
Dziecko rysuje kredą. Ребенок рисует мелом.
Przetnij to proszę nożyczkami. Разрежь это пожалуйста ножницами.
Творительный падеж появляется также вместе с предлогами: Z, pomiędzy, nad, pod, ponad, poza, przed, za
Все эти предлоги могут употребляться также с родительным падежом (z) и с винительным падежом (pomiędzy, nad, pod, ponad, poza, przed, za). Предлог «z» используется с творительным падежом когда мы имеем в виду «вместе с», а все остальные предлоги — когда мы отвечаем на вопрос «gdzie?» («где?»), а также во временных конструкциях:
Наконец, творительный падеж используется с глаголами: zostać, interesować się, kierować, jechać, martwić się, stresować się, wracać, zmęczyć się.
Теперь давайте поговорим про окончания существительных и прилагательных в предложном падеже. Начнем с женского рода.
Абсолютно все существительные и прилагательные женского рода получают окончание -ą:
wysoka kobieta — wysoką kobietą
szczera miłość — szczerą miłością
nowa rzecz — nową rzeczą
ciemna noc — ciemną nocą
szara mysz — szarą myszą
szybka sprzedaż — szybką sprzedażą
Существительные мужского рода получают окончание -em. Обратите внимание, что если корень слова заканчивается на -k, -g, то перед окончанием -em добавляем еще -i- для удобства произношения. А прилагательные получают окончание -m к своему окончанию в именительном падеже:
dobry profesor — dobrym profesorem
mały syn — małym synem
czarny kot — czarnym kotem
duży stół — dużym stołem
kraciasty zeszyt — kraciastym zeszytem
elegancki Anglik — eleganckim Anglikiem
wysoki wujek — wysokim wujkiem
przystojny Norweg — przystojnym Norwegiem
arogancki chłopak — aroganckim chłopakiem
Если же существительное мужского рода заканчиваются на -а, то оно ведет себя как женский род. Относящиеся к нему прилагательные ведут себя без изменений:
wysoki mężczyzna — wysokim mężczyzną
dobry kierowca — dobrym kierowcą
drogi dentysta — drogim dentystą
polski poeta — polskim poetą
Средний род получает такое же окончание -em, с тем же добавлением -i- после -k, -g в корне. Прилагательные получают такое же окончание, как в мужском роде:
czyste okno — czystym oknem
małe koło — małym kołem
drogie mieszkanie — drogim mieszkaniem
ciepłe słońce — ciepłym słońcem
grzeczne dziecko — grzecznym dzieckiem
słodkie jabłko — słodkim jabłkiem
Кроме этого, не забывайте, что в среднем роде слова заканчивающиеся на -i, -um, не склоняются ни в одном косвенном падеже в единственном числе:
Продолжаем нашу серию быстрых уроков польского языка для того, чтобы помочь нашим украинским друзьям быстрее освоиться в языковой среде.
Второй урок – это время для того, чтобы поговорить про родовые окончания в польском. Важность этой темы сложно переоценить, посмольку только понимая, к какому роду относится слово, вы сможете правильно определить его формы в косвенных падежах.
Начнем с мужского рода. В огромном большинстве случаев слова мужского рода заканчиваются на согласную:
Есть небольшая группа слов, которые заканчиваются на -а, но тем не менее, они мужского рода. Эти слова – это исключительно “названия”мужчин, а вернее, их социальных ролей, например:
mężczyzna, poeta, dentysta, kolega, aktywista, okulista, zwycięzca, optymista, buddysta, masażysta, artysta, wychowawca и другие.
Как вы видите, все это слова, кроме слова mężczyzna в русском языке получили сокращенную форму, то есть, отбросили окончание -а и таким образом стали более похожими на мужской род. В польском это окончание -а сохранилось. Важно помнить, что когда мы хотим создать их женские аналоги, в большинстве случаев к ним нужно добавить суффикс -k:
Слова женского рода в огромном большинстве случаев заканчиваются на -а:
kobieta, córka, książka, odwaga, róża, kolacja, łazienka, szkoła, lekcja, ulica, lalka и другие.
Однако, есть несколько групп слов, которые заканчиваются на другие буквы и, тем не менее, они женского рода:
слова с окончанием -i: pani, mistrzyni, bogini, wychowawczyni
все слова, заканчивающиеся на -ość: kość, miłość, złość, cierpliwość, czułość, starość, otyłość, żywność, przyszłość и многие другие. Исключение составляет слово gość, которое остается мужского рода.
многие слова с мягкими окончаниями -ź, -ś, -ń, -ść, ź: wieś, łódź, zamieć, płeć, śmierć, spowiedź, dłoń, przystań, pięść, skroń и другие.
многие слова, которые в русском заканчиваются на -ь и относятся к женскому роду. В польском нет мягкого знака, поэтому эти слова заканчиваются в польском просто на согласную. Сюда относятся такие слова, как noc, sól, mysz, pomoc, myśl, dzicz и многие, многие другие. Я подробно анализировала аналогию с русскими словами с окончанием на -ь в отдельном посте, который вы можете найти здесь:
Из моего анализа 300 существительных явно вытекает, что есть очень сильное соотношения рода этих слов в русском и польском.
некоторые слова с окончанием -ż: straż, młodzież, kradzież, odzież, sprzedaż, podróż
некоторые слова с окончаниями -el, -iew: biel (белизна), kipiel (пучина), kąpiel (купание), pościel (постельное белье), torbiel (киста), cerkiew (церковь), brukiew (брюква), marchew (морковь), rzodkiew (редис), chorągiew (знамя), krew (кровь).
Наконец, запомните несколько слов, которые по сложным филологическим причинам относятся к женскому роду, хотя не относятся ни к одной из выше названных групп: poręcz (поручень), przełęcz (перевал), rozpacz (отчаяние), smycz (поводок), twarz (лицо), zdobycz (добыча).
Наконец, средний род. К нему относятся слова со следующими окончаниями:
-о (самая численная группа):
dziecko, okno, jajko, jabłko, oko, ucho, rano, koło, lato, echo, mięso, żyto, drzewo kłamstwo, radio, metro, nazwisko и другие
-e:
danie, śniadanie, marzenie, morze, słońce, mieszkanie, pole, kolano, zdjęcie, pytanie, życie и другие. Кроме этого, стоит отметить, что к этой группе относятся все отглагольные существительные: pisanie, czytanie, myślenie, pracowanie и пр.
-ę (очень немногочисленная группа слов)
imię, zwierzę, szczenię, pisklę, ciemię, brzemię, dziecię и пр.
-um
muzeum, liceum, laboratorium, obserwatorium, akwarium, seminarium, centrum, hospicjum, gimnazjum и другие. Исключения: rozum (мужской род), kostium (мужской род).
-i (кроме тех, которые относятся к женскому роду), -u: kiwi, sushi, etui, salami, haiku, tabu. Исклячение: guru относится к мужскому роду. Все слова из этой группы — заимствования.
Теперь коротко об окончаниях прилагательных.
Прилагательные мужского рода в огромном большинстве заканчиваются на -y: duży, mały, zielony, drewniany, ciekawy, nudny, wesoły, śmieszny, zabawny, smaczny, czysty, chory, słaby, bogaty, głodny…
Исключениями являются абсолютно все прилагательные, корень которых заканчивается на -k или на -g. Они в мужском роде получают окончание -i: wysoki, długi, drogi, polski, szybki, szeroki, ubogi…Важно помнить, что таким образом прилагательные мужского рода ведут себя всегда, вне зависимости от конкретного окончания существительного:
młody nauczyciel, młody sąsiad, młody aktywista, młody kolega, młody artysta
polski nauczyciel, polski aktywista, polski kolega, polski artysta, polski poeta
Прилагательные женского рода ВСЕГДА имеют окончание -а:
duża, mała, wysoka, szczęśliwa, długa, polska, tania, droga, krótka, czysta, chora, czerwona, zielona, okrągła…
Прилагательные среднего рода ВСЕГДА имеют окончание -е:
małe, czyste, duże, czerwone, chore, szczęśliwe, ciekawe, profesjonalne, kolorowe, pomarańczowe, modne, ciche…
Важно добавить, что прилагательные, корень которых заканчивается на -k или -g, получают дополнительно букву -i перед окончанием -е:
wysokie, długie, szerokie, ubogie, szybkie, polskie…
Понимая безумно сложное положение, в котором оказались тысячи наших друзей из Украины, которые приехали в Польшу и пытаются здесь начать свою новую жизнь, хочу вам помочь тем, что умею делать лучше всего: дать вам быстрые основы польского языка, чтобы вам максимально облегчить погружение в языковую среду.
Поэтому, без лишних предисловий, хочу вам дать несколько базовых уроков польской грамматики. Сегодня мы обсудим систему спряжения польских глаголов. Многие учебники припираются при том, что ее нужно изучать по группам склонения, которые делятся в зависимости от окончания корня. По моей же практике я вижу, что попытки вспомнить в процессе речи правила спряжения разных групп глаголов значительно замедляют общение. Мнимое сходство с формами русского языка мешает употреблению правильных личных окончаний. Именно поэтому в работе со студентами я обращаюсь к методу повторения. Вместо того, чтобы запоминать сложные правила и многочисленные исключения, а затем пытаться их правильно применять, эффективнее зачитывать сразу все готовые формы данного глагола. Запомнив их несколько десятков, следующие можно будет зачастую образовать интуитивно, по закону аналогии.
И так, давайте посмотрим на очень регулярный глагол, например robić – делать:
Какие выводы можно сделать на этой основе?
форма “ty” практически ВСЕГДА заканчивается на “-sz”: ty żyjesz, ty czytasz, ty chcesz, ty śpisz, ty możesz, ty jesz, ty mówisz, ty walczysz, ty kochasz, ty biegasz, ty pracujesz…
форма “on/ona/ono” – ВСЕГДА происходит от формы “ty”, у которой мы просто убираем окончание -sz. Таким образом эти формы всегда будут вам казаться слишком короткими и как бы несовершенными: on żyje, on czyta, on chce, on śpi, on może, on je, on mówi, on walczy, on kocha, on biega, on pracuje… Вам будет очень хотется добавить к ним -t или -jet, но не стоит этого делать 🙂 Просто привыкните к тому, что они короткие.
форма “my” ВСЕГДА заканчивается на “-my”, во всех глаголах, временах, видах и наклонениях. Абсолютно без исключения: my żyjemy, my czytamy, my śpimy, my możemy, my jemy, my mówimy, my walczymy, my kochamy, my biegamy, my pracujemy…
форма “wy” ВСЕГДА закнчивается на “-cie”. Абсолютно без исключения: wy żyjecie, wy czytacie, wy śpicie, wy możecie, wy jecie, wy mówicie, wy walczycie, wy kochacie, wy biegacie, wy pracujecie…
форма “oni” ВСЕГДА заканчивается на “-ą”: oni żyją, oni czytają, oni śpią, oni mogą, oni jedzą, oni mówią, oni walczą, oni kochają, oni biegają, oni pracują…
Наконец, форма “ja” чаще всего заканчивается на “-ę”. Почему я пишу про нее в последнюю очередь? Потому что здесь, в отличие от остальных форм, нет стопроцентного правила. В огромном большинстве глаголов они знаканчиваются на “-ę” (ja żyję, ja śpię, ja mogę, ja mówię, ja walczę, ja pracuję), но есть целая группа глаголов, в которых эта форма заканчивается на “-m” (ja czytam, ja kocham, ja jem, ja biegam)
Прежде, чем мы поговорим подробно про то, в каких глаголах возможно то самое окончание -m в первом лице единственного числа, давайте сначала взглянем на еще несколько самых регулярных глаголов и закрепим все названные нами правила:
Теперь давайте разберемся, в каких глаголах форма “ja” заканчивается на “-ę”, а когда на “-m”. Возвращаемся к моему утверждению, что теоретические, сложно-лингвистические правила не особо помогают в этом вопросе. На каждое правило тут же найдутся исключения. А дальше исключения можно будет объединить в одну общую группу и еще и от нее тоже найти исключения 🙂 Поэтому я предлагаю просто выписать максимальное количество глаголов, в которых первое лицо единственного числа заканчивается на “-m” и запомнить их. При этом, стоит отметить, что их в польском значительное меньшинство.
być – ja jestem; mieć – ja mam; mieszkać – ja mieszkam; nazywać się – nazywam się; kochać – ja kocham; oglądać – ja oglądam; jeść – ja jem; wiedzieć – ja wiem; czytać – ja czytam; biegać – ja biegam; chować – ja chowam; czekać – ja czekam; dbać – ja dbam; latać – ja latam; rozmawiać – ja rozmawiam; umieć – ja umiem; szukać – ja szukam; ufać – ja ufam; uprawiać – ja uprawiam; zamawiać – ja zamawiam; znać – ja znam; żegnać – ja żegnam; rozumieć – ja rozumiem; dać – ja dam
Помните о том, что если форма “ja” заманчивается на “-ę”, то форма “oni” выглядит абсолютно одинаково, только “-ę” меняется на “-ą”. Если же форма “ja” заканчивается на “-m”, то форма “oni” заканчивается на “-ją”. Единственное исключение: В остальном же, эти глаголы все вдут себя согласно ранее названным нами правилам:
Есть еще одна группа глаголов, про которые стоит поговорить отдельно: это глаголы, инфинитив которых заканчивается на -ować, и многие длинные глаголы (4 слога и больше) с окончанием -ywać. Они ведут себя, как и все остальные глаголы, с одним небольшим уточнением: в их личных формах вместо -ow- появляется -uj-, и только после нее добавляются личные окончания. Кроме этого, форма первого лица единственного числа ВСЕГДА имеет окончание “-ę”:
Наконец, хочу еще раз проговорить один важный момент. Если вы уже знаете формы первого и второго лица единственного числа, вы можете создать и все остальные. Для третьего лица единственного числа вы просто убираете окончание -sz от формы второго лица (ty robiSZ – on robi), затем полученную форму берете в первое и второе лицо множественного числа и добавляете к ним -my и -cie соответственно (robiMY, robiCIE). А для формы третьего лица множественного лица берёте форму первого лица единственного числа и либо просто меняете окончание -ę на -ą (robiĘ – robiĄ), либо убираете у первого лица единственного числа окончание -m и вместо него добавляете -ją (kochaM – kochaJĄ).
Бывает, что при спряжении корень глагола претерпевает некоторые изменения. На них нет никаких определенных правил, эти формы нужно просто запомнить. Поскольку цель этого поста – дать вам быстрый старт, я просто приведу самые важные и распространенные глаголы с такими изменениями:
móc – ja mogę, ty możesz jechać – ja jadę, ty jedziesz iść – ja idę, ty idziesz mieć – ja mam, ty masz brać – ja biorę, ty bierzesz pisać – ja piszę, ty piszesz prać – ja piorę, ty pierzesz spać – ja śpię, ty śpisz dawać – ja daję, ty dajesz stać – ja stoję, ty stoisz jeździć – ja jeżdżę, ty jeździsz wieźć – ja wiozę, ty wieziesz wozić – ja wożę, ty wozisz musieć – ja muszę, ty musisz wiedzieć – ja wiem, ty wiesz nieść – ja niosę, ty niesiesz
В еще более быстром усвоении польских глаголов вам поможет моя бесплатная “Глагольная тетрадь польского языка”, которую вы можете скачать здесь. Там же вы найдете подкасты с записью произношения всех форм более сотни польских глаголов.
Прежде, чем мы перейдем к практическим упражнениям, хочу уделить отдельное внимание глаголу być, который является самым нерегулярным, но все же, некоторые регулярности видны и в его формах:
И, наконец, хочу обратить ваше внимание на группу пяти глаголов, которые часто досаждают моим студентам особых сложностей. Речь идет о глаголах iść, jeść, jechać, chodzić, jeździć. Проблема в том, что, во-первых, их формы достаточно похожи друг на друга и мы их часто путаем. Во-вторых, глаголы iść i chodzić, а также jeździć i jechać различаются временным контекстом. Итак, заомните:
глаголы “iść” и “jechać” мы используем, когда говорим о действии, выполняемом прямо сейчас.
глаголы “chodzić” и “jeździć” мы используем, когда говорим о повторяющемся навыке, о рутинном действии, которое мы выполняем время от времени.
Вот все формы спряжения этих пяти глаголов:
Теперь, ознакомившись со всеми правилами, давайте перейдем к упражнениям!
24 lutego 2022 roku bohaterscy obrońcy Wyspy Wężowej skierowali do ruskiego agresora słowa, które natychmiast obleciały cały świat.
On the 24th of February 2022 heroic defenders of Snake Island said to the Russian aggressor the words, which have immediately spread all over the world.
Następnego dnia prasa całego świata pisała o tym incydencie, podająć najróżniejsze tłumaczenia ostatnich słów ukraińskiego żołnierza. Jak brzmiały one po polsku? Zanim odpowiem na to pytanie, chciałabym jasno zaznczyć, że celem tego posta nie jest po prostu przebieranie różnych polskich przekleństw. Tu chodzi o wyrażenie niezwykle ważnych uczuć, które mamy wobec dramatycznych wydarzeń, sprowokowanych przez agresora, zagrażającego bezpieczeństwu całej Europy. Słowa “иди нахуй” stały się symbolem tych uczuć.
The next day worldwide press was writing about this incident giving all sorts of translations of the Ukrainian soldier’s last words. How did they sound in Polish? Before I answer this question, I want to make it clear that the aim of this post is not just going through various Polish swearwords. It is about expressing very important emotions which we all have towards dramatic events provoked by the aggressor who is threatening security of the whole Europe. The words “иди нахуй” have become a symbol of these feelings.
Najpopularniejsza wersja w języku polskim to “pierdol się”. Mniej wulgarna wersja to “idź się pieprzyć”, ale w tym kontekście z pewnością nie szukamy bardziej delikatnych wyrażeń. Jeśli mówimy o mniej cenzuralnym wariancie, to możemy to przetłumaczyć jako “idź w chuj” albo “idź w pizdu”. Obie wersje z pewnością lepiej oddają niebywały poziom emocji, który towarzyszył tej wypowiedzi. Jednocześnie pierwsza jest bardzo dosłownym tłumaczeniem, ale relatywnie rzadko używa się jej w polskim, druga z kolei jest mniej dokładna językowo, bowiem odnosi się do nazwy żeńskich narządów płciowych, zamiast męskich, jak w rosyjskiej wersji.
The most popular version in Polish is “pierdol się” (“fuck off”). A less vulgar version is “idź się pieprzyć”, but in this context we surely aren’t looking for more delicate expressions. If we are talking about less censorial option, then we can translate it as “idź w chuj” albo “idź w pizdu”. Both these versions definitely show the enormous level of emotions, which accompanied the saying. At the same time the first one is a very literal translation, but is seldom used in Polish language, whereas the other one is less linguistically accurate since it relates to female genitals instead of male ones, as in the Russian version.
Jeśli z kolei wziąć za podstawę tłumaczenia nie dosłowny sens tego sformułowania, a jego moralny sens, który można wyrazić jako “odwal się”, “zostaw mnie w spokoju”, to bardziej emocjonalnym i wulgarnym ekwiwalentem będzie wyrażenie “spierdalaj”.
If, in turn, we decide to follow not the literary meaning of the phrase, but its emotional sense, which can be expressed as “sod off”, “leave me alone”, then a more emotional and vulgar equivalent of it will be “spierdalaj”.
Nie wiem, jakie wy macie na ten temat odczucia, ale dla mnie w tych słowach ukraińskiego żołnierza nie ma wulgarności. To jest słuszne postawienie sprawy wobec oprawcy – bez względu na konsekwencje, które okazały się tragiczne. I właśnie za tę bezprecedensową prostotę cała załoga trzynastu obrońców Wyspy Wężowej na zawsze pozostanie w naszej pamięci!
I don’t know how you feel about it, but to me in these words of the Ukrainian soldier there is no vulgarity. It is a right aproach towards an aggressor, despite all the consequences which in this case were tragic. And it is for this unprecedent simplicity that the whole crew of thirteen defenders of Snake Island will stay in our memory forever!
Jak pewnie wiecie i pamiętacie, niestety nie wszystkie przyimki w języku polskim łączą się tylko z jednym przypadkiem. 13 z nich łączy się z dwoma przypadkami – na szczęście tylko z dwoma i nigdy nie więcej 🙂
Oto dokładna tablica ich łączliwości składniowej:
Dzisiaj chciałabym się skupić na przyimku “o” i przeanalizować różnice jego użycia w bierniku i w miejscowniku. Z jakimi czasownikami go używamy z którym przypadkiem? Czy te czasowniki coś łączy?
Spójrzmy na szczegółową listę czasowników, które wymagają przyimka “o” z każdym z wymienionych przypadków.
Ta lista prawdopodobnie nie jest pełna, ale sądzę, że zawiera co najmniej 95% czasowników, które łączą się z przyimkiem “o”. Jakie wnioski się nasuwają po analizie tych czasowników? Generalnie miejscownik występuje po “o” najczęściej przy neutralnych czasownikach, bez mocnego ładunku emocjonalnego. My po prostu o czymś rozmawiamy, czytamy, myślimy, dyskutujemy, wiemy albo śpiewamy. Rzecz jasna, sama treść naszych myśli może być – i najczęściej jest – mocno nacechowana emocjonalnie, ale sam fakt myślenia – nie. Wyjątkiem od tej logiki są tylko dwa czasowniki: “marzyć” i “śnić“.
Z kolei biernik występuje po “o” z czasownikami, gdzie nacechowanie emocjonalne jest bardzo mocne. Kiedy my się o coś martwimy, kłócimy, upominamy, walczymy albo troszczymy, to nie są neutralne działania. Tam jest bardzo wysoka amplituda uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Co prawda, tu również zdarzają się wyjątki od ogólnej logiki: “pytać“, “prosić“, “chodzić“. Samo pytanie albo prośba nie zawsze muszą być dramatyczne. Możemy zwyczajnie zapytać o to, która jest godzina i będzie to pytanie emocjonalnie neutralne. Pragnę dodatkowo skomentować czasownik “chodzić“. Mówię tu nie o czasowniku ruchu, a o wyrażenia typu: “o co ci chodzi?”, “chodzi mi o bezpieczeństwo” itp. W tych konstrukcjach zawsze używamy biernika.
Na oddzielny komentarz zasługuje też grupa czasowników “dyskutować” (+ miejscownik), “debatować” (+ miejscownik), “kłócić się” (+ biernik). Ich zestawienie idealnie pokazuje, że tylko kłótnia jest nacechowana emocjonalnie. Natomiast debata i dyskusja – wbrew temu, co tak często widzimy w wiadomościach i programach telewizyjnych – powinny zostawać spokojnym procesem, pozbawionym żaru i krzyku. To niesamowite, jak język potrafi nam pokazać znaczenie pewnych idei, o których sami już zapomnieliśmy.
Warto na koniec dodać, że rzeczowniki odczasownikowe powstałe od tych czasowników będą się łączyć z tymi samymi przypadkami, na przykład:
Marysia opowiedziałami o swoim urlopie. Jej opowiadanie o urlopie bardzo mnie zainspirowało.
Feministki długo walczyły o prawa wyborcze dla kobiet. Walka o prawa wyborcze kobiet zakończyła się sukcesem.
A teraz, po wnikliwej analizie, czas przejść do praktyki!
Formy czasu teraźniejszego dla trzeciej osoby liczby pojedynczej potrafią przysporzyć sporo problemów. Moim studentom często się wydaje, że są one za krótkie i próbują do nich dodać końcówki. Dlatego dzisiaj proponuję wam trzy testy właśnie na te formy.
The forms of the present tense for the third person singular can cause a lot of problems. My students think very often that these forms are too short and they try to add endings to them. This is why I offer you today three tests specifically on these forms.
Teksty zaczerpnęłam z fantastycznej książki Simony Kossak “Serce i pazur” o uczuciach i zachowaniu zwierząt. Mam nadzieję, że praca z na tyle ciekawymi tekstami sprawi wam dużo przyjemności!
I got these texts from a fantastic book “Serce i pazur” (“The heart and the claw”) by Simona Kossak about feelings and behaviour of animals. I hope that working with such interesting texts will give you a lot of satisfaction!
Oto kolejny test leksykalno-gramatyczny. Tym razem ćwiczymy wszystkie przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej. Przy okazji dzielę się z wami swoim ulubionym przepisem na pierniczki! Pamiętajcie o tym, że słowa w nawiasach są już podane w odpowiedniej liczbie.
Here is another vocabulary and grammar test. This time we are practising all the cases in singular and plural. At the same time I will share with you my absolutely favourite recipe for ginger bread! Remember that the words in brackets are already given in necessary grammatical number.
Nazwisko Chopin znane jest na całym świecie. Kiedy w czasie swoich licznych podróży do Chin próbowałam ich mieszkańcom wyjaśnić, co to za kraj „Poland”, tak łudząco podobny w brzmieniu do „Holland” (nie, nie ten, co słynie z dobrego mleka i już z pewnością nie z dobrego futbolu!), ci nieliczni, którzy w końcu na swojej pamięciowej mapie odnajdywali nasz kraj, wykrzykiwali zazwyczaj jedno z dwóch nazwisk: Curie albo właśnie – Chopin.
Jaki obrazek pojawia się w naszych głowach, kiedy o nim myślimy? Najpewniej jest to jeden z jego portretów, na którym widać dorosłego, zrównoważonego mężczyznę, z lekką nutką melancholii w spojrzeniu i ze skrzyżowanymi na piersi rękoma. Wydaje mi się, że nasza wiedza o tym, że był on genialnym kompozytorem na skalę światową przenosi się automatycznie na portret. W efekcie w naszej świadomości powstaje „zamrożony”, sztuczny obraz, nie mający nic wspólnego z realnym człowiekiem. Spróbujmy to trochę zmienić, zdejmijmy na chwilę Fryderyka z piedestału i dajmy jego postaci trochę życia.
Wbrew dość rozpowszechnionej dawnej teorii ojciec kompozytora, Mikołaj Chopin, nie wywodził się ze szlacheckiej polskiej rodziny Szopów. Przodkowie Mikołaja pochodzili z francuskich Alp – regionu, gdzie spora część ludności zajmowała się przemytem. Sam Mikołaj urodził się w Lotaryngii, z kolei do Polski przywiódł go nie własny wybór, a złożone koleje losu. Było to w 1787, Mikołaj miał wówczas szesnaście lat. W 1806 roku ożenił się z miłą i skromną panną Justyną Krzyżanowską, która wprawdzie nie miała żadnego posagu, ale słynęła ze swojej pracowitości i gospodarności i która ujęła Mikołaja szczerą miłością do muzyki. Nowożeńcy zamieszkali w małym domku ogrodnika w Żelazowej Woli, mającym niewiele wspólnego z pięknym klasycystycznym dworkiem, który dziś można podziwiać w tamtejszym muzeum. Oryginalny dworek spłonął doszczętnie jeszcze w czasie pierwszej wojny światowej, a domek ogrodnika, choć ocalał, był w opłakanym stanie. Przy renowacji w dwudziestoleciu międzywojennym nadano mu imponujący kształt, który znamy do dziś. Właśnie w domku ogrodnika na świat przyszedł Fryderyk Chopin.
Co ciekawe, nie znamy dokładnej daty narodzin kompozytora. W XIX wieku nie przywiązywano szczególnej uwagi do dnia urodzin, za o wiele ważniejsze uważano wtedy imieniny, dzień świętego patrona. Historycy do dziś prowadzą zajadłe spory oparte na pamiątkach rodzinnych, prywatnych listach i szczątkowo zachowanych dokumentach, w których pojawia się kilka możliwych dat narodzin Chopina: 22 lutego,1 marca lub 2 marca 1809 lub 1810 roku. Pani Justyna Chopinowa w jednym ze swoich listów pisała, że jej syn urodził się 1 marca 1810 roku, wielu biografów zgadza się więc z tym, że w tej kwestii należy zaufać matce.
Istnieje dość powszechne mniemanie, że w dworku w Żelazowej Woli Fryderyk spędził całe dzieciństwo. Nic bardziej mylnego! Fryderyk miał zaledwie sześć miesięcy, kiedy jego ojciec dostał posadę nauczyciela w Liceum Warszawskim, w związku z czym cała rodzina przeniosła się do stolicy. Pragnę zwrócić uwagę na bardzo istotny aspekt biografii kompozytora. Francuzi bardzo lubią podkreślać pisownię jego nazwiska, a także fakt, że jego ojciec był rodowitym Francuzem, a sam Fryderyk blisko połowę życia spędził we Francji, gdzie następnie został pochowany. Wszystko to uważają oni za niezbite dowody na to, że Chopin był francuskim kompozytorem, Francuzem z krwi i kości, a prawo do bycia dumnym z niego mają tylko mieszkańcy kraju nad Sekwaną. Ja nie zamierzam wstępować w dyskusje genderowo-narodowościowe na temat tego, który z rodziców bardziej wpływa na poczucie narodowości dziecka, ale jako ktoś, kto sam wyrósł w dwunarodowej rodzinie uważam, że takie arbitralne stawianie sprawy przez osoby trzecie, jak robią to Francuzi, jest egoistyczne i niezwykle krzywdzące dla postaci, o której mówimy. Kiedy my się przekrzykujemy, czy jest ona bardziej „mojsza, niż twojsza”, zapominamy o uczuciach i upodobaniach samej osoby. Tak więc kiedy Francuzi twierdzą (często słyszę to również od swoich studentów z Paryża), że Chopin był Francuzem, kompletnie ignorują fakt, że sam Chopin przez całe życie uważał się za Polaka i tylko z Polską się utożsamiał. Co więcej, chociaż francuskim władał on bardzo dobrze, niemniej jednak, zdaniem zaprzyjaźnionego z nim Franciszka Liszta, „mowa francuska mu nie odpowiadała: zarzucał jej brak dźwięczności i ciepła wewnętrznego”. Ze wspomnień innych przyjaciół wiemy, że Fryderyk nigdy nie umiał dobrze pisać po francusku i nieraz uskarżał się na to, że kiedy rozmawia po francusku, często brakuje mu słów. Uważam, że nikt nie ma prawa nikomu arbitralnie narzucać narodowości wbrew jego woli. Jest to kwestia głęboko osobista, często nieprosta i niezwykle delikatna. Przekłamywanie tego aspektu biografii Chopina wydaje się więc być wyłącznie zabiegiem reklamowym, dającym Francuzom poczucie dumy narodowej za posiadanie tak wybitnego rodaka. Ile jest jednak warta ta duma, jeśli została zbudowana na fałszu?
Jeśli z kolei ktoś chce nadal podkreślać francuskość Chopina przez wzgląd na jego ojca, to odpowiedzieć mu można tylko, że po ponad dwudziestu latach spędzonych w Polsce, Mikołaj Chopin utożsamiał się już całkowicie ze swoją nową ojczyzną i uważał się za Polaka. I chociaż zawsze mówił z lekkim francuskim akcentem, nie tolerował w swoim otoczeniu żadnej innej mowy oprócz polskiej. Wyjątkiem był tylko kontekst zawodowy, ponieważ w Liceum Warszawskim wykładał właśnie język i literaturę francuską.
Geniusz muzyczny Fryderyka rozwijał się bardzo szybko. Chociaż istnieją legendy o jego pierwszych improwizacjach fortepianowych w wieku czterech lat, trudno powiedzieć, na ile są wiarygodne. Niezaprzeczalnym faktem jednak jest to, że już w 1817 (kiedy Fryderyk miał zaledwie siedem lub osiem lat!) ukazał się drukiem pierwszy utwór Chopina, który zasłużył sobie bardzo pochlebne opinie: „młodzieniec ośm dopiero lat skończonych mający to prawdziwy geniusz muzyczny: nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki najtrudniejsze na fortepianie, ale nadto jest kompozytorem kilku tańców i wariacji, nad którymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają”.
Jest jeden epizod w dzieciństwie Chopina, który nawet w dorosłym roku wywoływał jego zażenowanie. Chodzi o prywatne koncerty Fryderyka dla księcia Konstantego, głównego dowódcy wojska w ówczesnym Królestwie Polskim. Konstanty był bratem cara Aleksandra I, z nadania którego faktyczną władzę sprawował senator Nowosilcow, nienawistnik Polaków sławiący się swoim okrucieństwem przy tłumieniu wszelkich zrywów narodowowyzwoleńczych. Chociaż sam książę Konstanty nie odnosił się do Polaków źle, nieodmiennie kojarzył się on wszystkim z carem i z Nowosilcowem, co nie zjednywało mu sympatii. Na dodatek Konstanty miał niezwykle porywczy charakter, nieraz przechodzący w napady furii. Podobno jedynym sposobem na jej opanowanie były koncerty Chopina, którego natychmiast wzywano do książęcej rezydencji. Trudno powiedzieć, jaki był stosunek małego Fryderyka do Konstantyna. W dojrzałym wieku opowiadał on, że nie lubił księcia i wręcz brzydził się jego „moskiewskich uścisków”. Jednak wydaje się, że ta historia była późniejszą interpretacją kompozytora, który już dobrze rozumiał cały kontekst historyczno-polityczny. W dzieciństwie natomiast zdawał się darzyć Konstantego jakąś sympatią, skoro specjalnie dla niego skomponował marsz, który z kolei, z rozkazu księcia został oficjalnym marszem wojskowym armii Królestwa.
Kiedy myślimy o wybitnych postaciach, warto je zdjąć z piedestału, przestać traktować jak symbole, a zacząć dostrzegać w nich ludzkie cechy. Chopin nie zawsze był geniuszem, który wygrywał własne melodyczne polonezy i mazurki. Był on też dzieckiem – żywym, wesołym, psotliwym dzieckiem. Uczniowie w jego klasie z pewnością nie mogli jeszcze docenić jego talentu muzycznego, ale wprost uwielbiali jego zdolności do parodiowania. Przerwy między lekcjami zapełniały się dźwięcznym śmiechem dzieci, kiedy Fryderyk naśladował ich nauczycieli, a także Francuzów i innych cudzoziemców, którzy z trudem wymawiali skomplikowane polskie słowa. Podobno zmieniał się wtedy nie tylko jego głos, ale też cała mimika, a efekt był tak sugestywny, że znajdując się w sąsiednim pokoju nie można było odgadnąć, że to jedna osoba parodiuje kilka innych. Kto wie, być może, gdyby Fryderyk urodził się sto lat później, byłby konkurentem Charliego Chaplina albo Bustera Keatona. Oprócz daru naśladowania Chopin miał niezwykle zdolności do rysowania karykatur, toteż jego zeszyty historii upstrzone były rysunkami różnych królów polskich, nawiązującymi do ich przezwisk i przydomków. Później, w dorosłym życiu żartobliwe karykatury stały się częstymi upominkami Chopina dla przyjaciół.
Mikołaj Chopin doskonale zdawał sobie sprawę z muzycznego potencjału syna, lecz nie pozwalał mu zbyt wiele koncertować. Choć wiele osób uważało, że Mikołaj marnuje niebywały talent swojej latorośli, z czasem okazało się, że podjął on słuszną decyzję, bowiem wątłe zdrowie Fryderyka nie pozawalało mu na częsty stres związany z występami publicznymi. Dla porównania, Wolfgang Amadeusz Mozart, którego też okrzyknięto geniuszem w bardzo młodym wieku, z polecenia ojca bezustannie jeździł na koncerty nie tylko po całej Austrii, ale i Europie. W efekcie kompozytor nie tylko został pozbawiony dzieciństwa, ale też poważnie nadszarpnął swoje zdrowie. Mikołaj Chopin zachował się pod tym względem przezorniej, nie tylko oszczędzając siły syna, ale też dbając o to, by Fryderyk spędzał każde lato na wsi, gdzie mógł zażywać zdrowego ruchu i świeżego powietrza. Aby wzmocnić jego zdrowie, rodzice parzyli Fryderykowi kawę z żołędzi, która jest o wiele zdrowsza od kofeinowej, bowiem nie tylko zawiera witaminy z grupy B, a także miedź, fosfor, mangan, magnez, żelazo i potas, ale jednocześnie nie wypłukuje z organizmu cynku. Z kolei z powodu tak wysokiej zawartości mikroelementów jest świetnym źródłem energii, wcale nie gorszym niż kawa kofeinowa. Nawiasem mówiąc, do dziś niektórzy nazywają ją „napojem Chopina”.
W 1826 roku, w wieku szesnastu (lub siedemnastu) lat Chopin po raz pierwszy wystąpił przed zagraniczną publicznością, dając dwa koncerty na uzdrowisku w Dusznikach (wówczas Reinertz, Prusy). Fakt ten jest znamienny nie tylko z punktu widzenia jego kariery muzycznej. Wskazuje on także na niezwykłą wrażliwość Fryderyka, oba koncerty były bowiem charytatywne. Cały dochód na nich zebrany został przekazany na rzecz pomocy ubogiej rodziny mieszkającej w uzdrowisku, której ojciec i jedyny żywiciel zginął w wypadku przy pracy, pozostawiając żonę i kilkoro dzieci. Legenda głosi, że Fryderyk był bez pamięci zakochany w jednej z córek nieszczęsnego nieboszczyka i właśnie dlatego zgodził się na udział w koncertach. Podobno właśnie pod wpływem tych wydarzeń skomponował on swój Marsz żałobny.
W 1827 roku zmarła Emilka, młodsza siostra Fryderyka, co było symbolicznym końcem jego dzieciństwa. Cierpienie i śmierć stało się okrutnie realne. Po tak dramatycznym wydarzeniu Fryderyk o wiele dojrzalej myślał zarówno o swojej chorobie, jak i o napiętej sytuacji w kraju.
Wraz z dorastaniem Chopina, jego ojciec coraz częściej zamyślał się nad tym, by wysłać syna za granicę. Rozważał ten scenariusz jeszcze w 1815 roku. Przede wszystkim, rozumiał, że tylko w Europie jego syn będzie mógł stworzyć karierę i zarobić na życie. Po drugie sytuacja w Królestwie Kongresowym robiła się coraz bardziej niespokojna i wydawało się, że wyjazd uchroni Fryderyka od wszelkich możliwych niebezpieczeństw. Z drugiej strony, i w Europie Zachodniej w tym czasie nie było spokojnie. We Francji, Belgii i we Włoszech rozbrzmiewały rewolucje i narastały napięcia społeczne, dlatego Mikołaj postanowił odłożyć wyjazd syna. Z pewnością sprzyjał temu również brak entuzjazmu ze strony Fryderyka, który nie chciał się rozstawać z rodziną, ojczyzną i przyjaciółmi, a tych miał w Warszawie wielu. Nota bene, jeden z nich, Tytus Woyciechowski do dziś jest tematem wielu dyskusji wśród biografów Chopina. Część z nich uważa bowiem, że to właśnie Tytus był jedyną prawdziwą miłością kompozytora. Potwierdzeniem tej tezy miały być przede wszystkim niektóre fragmenty listów Chopina do Tytusa: „Nie, Ty nie wiesz, ile Cię kocham, niczym Ci tego okazać nie mogę – a już tak dawno chcę, żebyś o tym wiedział”, „proszę Cię, kochaj mnie”, „tylko bym się z Tobą pieścił. – Jeszcze raz daj się uściskać!”, „Ty byś mię może nie chciał, ale ja Ciebie chcę i czekam z ogolonymi wąsami”. Kiedy czytamy te słowa dzisiaj, musimy jednak pamiętać o tym, że egzaltowany styl listów był wręcz obowiązkowy w dobie romantyzmu, trudno więc na tej podstawie posuwać się do tak daleko idących wniosków. Faktem jest, że Chopin nie miał zbyt wielu romansów, chociaż kobiety lgnęły do niego jak pszczoły do miodu. Z drugiej strony, znowuż można argumentować, że brak romansów z kobietami nie musi być dowodem miłości do przedstawicieli własnej płci. Kolejnym argumentem zwolenników pikantnej teorii jest jego geniusz i duchowość, które ponoć są częste wśród homoseksualistów, jak było chociażby w przypadku Czajkowskiego. Czy znaczy to jednak, że automatycznie zaliczymy do tej grupy również Mozarta, Straussa czy Vivaldiego ze względu na ich niezwykłą wrażliwość? Osobiście wydaje mi się, że roztrząsanie takiej kwestii blisko dwieście lat po śmierci Chopina, bez żadnych dowodów lub wspomnień jego współczesnych zakrawa na plotkowanie i zwyczajne doszukiwanie się intryg w życiorysie wybitnego człowieka. Pozostawmy jego upodobania z dala od sensacji i uszanujmy prywatność jego alkowy.
11 października 1830 roku Chopin dał swój ostatni koncert przed wyjazdem z Polski. Fryderyk był pełen niepokoju przed podróżą. Chociaż nikt nie mówił wtedy o emigracji, a tylko o dwuletniej podróży artystycznej po Europie, intuicyjnie przeczuwał, że nie wróci już do kraju. Podczas tego pamiętnego koncertu świat po raz pierwszy usłyszał Koncert fortepianowy e-moll, który już wtedy był określony przez krytyków jako „dzieło geniusza”.
2 listopada 1830 Chopin wyruszył do Wiednia. Cztery tygodnie później, 29 listopada wybuchło powstanie listopadowe. W czasie, kiedy nie było internetu, ani nawet telefonu, wiadomości rozchodziły się powoli, więc Fryderyk dowiedział się o tym dopiero 5 grudnia. W patriotycznym zrywie chciał wrócić do Warszawy i przyłączyć się do powstańców, ale rodzina i przyjaciele wyperswadowali mu ten pomysł. Ze swoim wątłym stanem zdrowia nie mógł być dobrym żołnierzem, a uczestnictwo w rewolcie przypłaciłby z pewnością zdrowiem, jeśli nie życiem. Dla Fryderyka był to ciężki czas. Przebywał z dala od ukochanego kraju, w tęsknocie za rodziną i przyjaciółmi, pełen niepewności i niepokoju co do dalszych losów powstania. Co więcej, stale słyszał od Austriaków niezbyt pochlebne uwagi na temat Polaków. Wszak Austria była jednym z krajów-rozbiorców w 1795 roku, trudno więc było oczekiwać, że Austriacy będą popierać narodowowyzwoleńczy zryw nad Wisłą. W Wiedniu powszechnie uważano, że Polacy zakłócają ustalony porządek w Europie, a niektórzy posuwali się nawet do stwierdzeń, że Bóg popełnił błąd, stwarzając Polaków, od których nigdy nie przychodzą dobre wieści. Fryderyka w oczywisty sposób raniły takie wypowiedzi, wkrótce więc jego zachwyt muzyczną stolicą Europy znacznie osłabł i Chopin zaczął myśleć o Paryżu. Nie bez znaczenia był fakt, że Francuzi całym sercem popierali powstańców polskich. Niestety, wkrótce okazało się – nie po raz pierwszy i nie po raz ostatni – że poparcie to miało tylko słowny charakter. Rząd francuski, pomimo gorących zapewnień postanowił ostatecznie nie wysyłać pomocy wojskowej do Warszawy. Dla Polaków była to zdrada podwójna, bo decyzja ta nie tylko pozostawała w sprzeczności z deklarowanymi chęciami, ale na dodatek wyglądała, jak polityczny wyzysk sytuacji: wszak polskie powstanie odwróciło uwagę cara od jego planowanej interwencji we Francji. Chopin nigdy nie wybaczył Francuzom tej zdrady. Dla tych, którzy nadal twierdzą, że Chopin i sam był Francuzem, przytaczam cytat z jego listu: „Boże, Boże. Wzrusz ziemię, niech pochłonie ludzi tego wieku. Niech najsroższe męczarnie dręczą Francuzów, co nam na pomoc nie przyszli!”. Zwieńczeniem tego burzliwego okresu strachu, napięcia i rozczarowania stało się jedno z najlepszych dzieł Chopina, Etiuda c-moll op.10 nr 12, zwana „Rewolucyjną”.
Sam Paryż wywołał w Fryderyku bardzo mieszane uczucia. Podobał mu się jego splendor, ale widział w nim też wiele szpetnych cech: „Jest tu największy przepych, największe świństwo, największa cnota, największy występek, co krok to afisze na weneryczne choroby – krzyku, wrzasku, turkotu i błota więcej, niźli sobie wyobrazić można”. Niemniej jednak właśnie w Paryżu kariera Chopina rozkwitła. Dawał bardzo niewiele publicznych koncertów, bo mówił, że publiczność go onieśmiela, w wielkich salach koncertowych zawsze jest zbyt duszno, na dodatek nie potrafił grać głośno. Niemniej jednak na salonach cieszył się szaloną popularnością, wiele osób nazywało go najmodniejszym fortepianistą Paryża. Fryderyk odwzajemniał tę sympatię, lubił przychodzić na proszone wieczory, czuł się tam bardzo swobodnie i chętnie upiększał spotkania swoimi improwizacjami na dowolny zadany temat. Podobno, kiedy wypijał zbyt dużo wina, grał na fortepianie łokciami. Te kameralne występy były też swoistą reklamą Chopina, bowiem wobec niezwykle małej liczby publicznych koncertów (zaledwie 31 za całe jego życie), jego podstawowym źródłem utrzymania były prywatne lekcje. Będąc rozchwytywanym w arystokratycznych kręgach, Chopin mógł sobie pozwolić na to, by brać wyłącznie uzdolnionych uczniów i dyktować im niebotyczną jak na tamte czasy cenę 20 franków za lekcję. Przy pięciu lekcjach dziennie dawało to około 600 franków tygodniowo. Dla porównania urzędnik w banku musiał na tą samą sumę pracować ponad dwa lata! Przejazd dorożką kosztował wtedy franka, a najlepsze miejsce w operze – dwa razy mniej, niż jedna lekcja u mistrza. Pomimo tak fenomenalnych zarobków syna, Mikołaj Chopin ciągle przestrzegał go w listach przed rozrzutnością i namawiał do odkładania jakichś oszczędności. Niestety, Fryderyk nie posłuchał rad ojca i z wielkim upodobaniem prowadził rozrzutny tryb życia, szyjąc surduty tylko u najlepszych krawców, za ponad sto franków za sztukę.
W 1836 roku Chopin poznał George Sand, francuską pisarkę, która pierwsza zapałała do niego uczuciem mocnym i namiętnym. W listach do jej przyjaciół od początku widać było, że powzięła za swoją rolę służenie Fryderykowi, dogadzanie wszystkim jego życzeniom i zachciankom. Była niezwykle szczęśliwa, kiedy jej uczucie zostało odwzajemnione i Fryderyk pozwolił się otoczyć jej opieką. Jesienią 1838 roku para wraz z dziećmi George Sand postanowiła pojechać na dłuższy czas na Majorkę. Jednak to, co miało być romantyczną przygodą i kuracją dla wątłego zdrowia Chopina, już po trzech tygodniach okazało się koszmarem, który owo zdrowie tylko jeszcze bardziej nadwerężył. Zima 1838/1839 była wyjątkowo zimna i deszczowa a lokum, które George Sand wynajęła nadawało się tylko do delektowania się piękną, słoneczną pogodą, nie zaś do przetrwania przy ulewnych deszczach i przenikliwym zimnie. Fryderyk poważnie się rozchorował i wkrótce lekarze zdiagnozowali u niego gruźlicę. W konsekwencji właściciel domu zażądał od nich natychmiastowego wyprowadzenia się, bowiem obawiał się, że jeśli Fryderyk tam umrze, to on będzie musiał zgodnie z prawem spalić całe uposażenie domu, którego dotykał chory, a także wybielić ściany i wymienić wszystkie podłogi. Na szczęście z pomocą przyszedł im konsul francuski, który pomógł im zorganizować oddzielne lokum w opuszczonym klasztorze w Valdemossie. Było to z pewnością lepsze, niż perspektywa życia pod gołym niebem, ale i tam panował przenikliwy ziąb i wilgoć, które bardzo pogarszały stan zdrowia Chopina. Jedyną konsolacją była dla niego twórczość, której oddawał się z wielką pasją. George Sand wspominała potem, że „Wracając z dziećmi z nocnych wycieczek po ruinach, zastawałam go o dziesiątej wieczorem przy fortepianie, bladego, z błędnym spojrzeniem, z włosami jakby zjeżonymi. Trzeba mu było kilku chwil, żeby nas poznał”.
W końcu w lutym 1839 roku cała czwórka wróciła do Francji. Wielu biografów twierdzi zgodnie, że wyprawa na Majorkę zabiła w George Sand namiętną miłość do Chopina, która ustąpiła miejsca prawdziwie matczynej potrzebie opiekowania się chorym. W listach coraz częściej nazywała go „mały” lub „Chip Chip”, bo taki mu nadała pieszczotliwy przydomek. Choć każdy list do niego niezmiennie kończyła słowami „Kochaj mnie, mój aniele, moje szczęście. Kocham Cię”, ewidentnie coraz trudniej jej było znosić kaprysy Chopina. Jego drażliwość, chorowitość i kapryśność mocno dawały jej się we znaki, a przecież sama też była osobowością twórczą i potrzebowała ciszy, skupienia i pomocy, by kontynuować karierę pisarską. Ostatnim gwoździem do trumny ich związku był spór o córkę George Sand, Solange. Spośród dwójki swoich dzieci matka, jak to często bywa, faworyzowała syna Maurycego. Solange, często czując się odtrącona i mniej kochana zawsze znajdowała wsparcie i pociechę we Fryderyku, który pokochał ją iście ojcowskim uczuciem. Na początku George Sand tego nie zauważała, kiedy jednak ich związek zaczął się rozsypywać, w George Sand zagrała kobieca zazdrość, która podsunęła jej myśl o tym, że uczucie Chopina do Solange wcale nie było niewinne. Jak i w wielu innych kwestiach, biografowie Fryderyka nie są zgodni. Niektórzy uważają, że teoria ta byłą wyłącznie tworem wyobraźni George Sand, inni twierdzą, że jej podejrzenia były bardzo słuszne. Prawdy nigdy się już nie dowiemy, ale wiemy na pewno, że właśnie to stało się ostatecznym powodem zerwania relacji między George Sand i Chopinem. Powszechnie uważa się, że rozstanie to znacznie przyspieszyło śmierć Fryderyka, który nie radził sobie ani z emocjonalnymi konsekwencjami zerwania, ani z nagłym brakiem stałej czułej opieki.
Ostatni rok życia Chopin spędził w samotności, co jest pewnego rodzaju paradoksem, bo fizycznie otaczał go tłum ludzi: wielbicieli, uczniów, wydawców, słuchaczy. Odbył podróż do Szkocji, gdzie nawet chciał się osiedlić na stałe, ale wilgotny szkocki klimat zupełnie nie sprzyjał jego zdrowiu. Fryderyka trawiła straszna tęsknota za Polską. Był u kresu sił fizycznych i psychicznych, a brak jakiejkolwiek nadziei na powrót do kraju wcale mu nie pomagał. W ostatnich miesiącach życia był już tak słaby, że nawet nie mógł grać na fortepianie, o komponowaniu nie wspominając. 9 sierpnia 1849 roku przyjechała do niego jego ukochana siostra Ludwika, co dla Chopina było źródłem niesłychanej radości. Ludwika bardzo pomagała bratu, czuwała przy nim nocami, kiedy męczyła go bezsenność, rozmawiała z nim o Polsce, o rodzicach, o smutkach i strachach Fryderyka.
Chopin zmarł 17 października 1849 roku. Jedynym życzeniem tego, komu Francuzi usiłują bezpardonowo przypisać przynależność do ich narodu, było to, by mógł być pochowany w Polsce. W tamtych latach było to niemożliwe, wobec czego zwłoki Chopina spoczęły na cmentarzu Peres-Laches w Paryżu. Jednak jego kochająca siostra Ludwika znalazła rozwiązanie najbliższe jegożyczeniu: postanowiła przywieźć do Warszawy serce Fryderyka. Legenda głosi, że pojemnik z cenną zawartością ukryła pod fałdami swoich spódnic, podejrzewała bowiem, że nawet surowi carscy celnicy nie ośmielą się dokładnie skontrolować kobiety w żałobie. Podobno na pytanie, co przewozi, odpowiedziała zgodnie z prawdą „serce brata”, ale nikt tego oświadczenia nie odebrał poważnie i nie zweryfikował go. W ten sposób serce Chopina znalazło się w Warszawie, gdzie zostało złożone w filarze nawy głównej kościoła Świętego Krzyża. Na filarze umieszczono tablicę z napisem „Fryderykowi Chopinowi – Rodacy”.
Tekst powstał na podstawie publikacji “Chopin – miłość i pasja” Iwony Kienzler.
Teraz proponuję zrobić kilka ćwiczeń językowych na zrozumienie tekstu czytanego i na słownictwo.
ĆWICZENIE 1
ĆWICZENIE 2
ĆWICZENIE 3
ĆWICZENIE 4
ĆWICZENIE 5
Co znaczą te wyrażenia użyte w tekście? Poprawną odpowiedź możecie sprawdzić, nacisnąwszy na przycisk “odpowiedź”
przemyt [spoiler title=”odpowiedź”] nielegalny transport czegoś/kogoś, zwykle między dwoma państwami[/spoiler]
koleje losu [spoiler title=”odpowiedź”]czyjaś historia życia z różnymi perypetiami, niespodziewanymi zmianami; podleganie fatum i niewiadomym, które kierują czyimś życiem[/spoiler]
ująć kogoś czymś [spoiler title=”odpowiedź”]przykuć czyjeś zainteresowanie; zachwycić; trafić w czyjś gust za pomocą czegoś [/spoiler]
niezbite dowody na coś
[spoiler title=”odpowiedź”]niepodważalne dowody na coś; coś oczywistego, co wskazuje na coś i nie można tego podważyć[/spoiler]
w opłakanym stanie
[spoiler title=”odpowiedź”]zniszczony; zdewastowany; w tak dużym nieładzie, tak zaniedbany, że wzbudza w kimś zwykle negatywne emocje [/spoiler]
“mojsza, niż twojsza” [spoiler title=”odpowiedź”] odwołanie do filmu „Dzień Świra”, oznaczające, że czyjeś zdanie bardziej się liczy od innego [/spoiler]
pochlebna opinia [spoiler title=”odpowiedź”] pozytywne zdanie na jakiś temat; dobra opinia; wyrażona aprobata [/spoiler]
psota [spoiler title=”odpowiedź”] drobny żart; psikus; zrobiony komuś kawał; coś robionego komuś na złość lub dla zabawy [/spoiler]
nadszarpnąć zdrowie [spoiler title=”odpowiedź”] nadwyrężyć zdrowie; popaść w jakąś dolegliwość lub chorobę [/spoiler]
notabene [spoiler title=”odpowiedź”] wtrącenie zapowiadające pojawienie się jakieś ważnej, istotnej informacji [/spoiler]
zwolennik [spoiler title=”odpowiedź”] poplecznik; osoba, która zgadza się z kimś/czymś, kogoś/coś popiera [/spoiler]
zdrada [spoiler title=”odpowiedź”] zawiedzenie czyjegoś zaufania; przejście na inną stronę konfliktu; niedotrzymanie wierności czemuś/komuś [/spoiler]
niebotyczna cena [spoiler title=”odpowiedź”] wygórowany, wysoki koszt czegoś, który niewielu jest w stanie pokryć [/spoiler]
rozrzutny tryb życia [spoiler title=”odpowiedź”] życie z przepychem, bez prowadzenia oszczędności [/spoiler]
zachcianki [spoiler title=”odpowiedź”] zwykle drobne czynności, które chce się zrobić/kupić, by się poczuć lepiej; potrzeby, jakie odczuwamy w porywie chwili [/spoiler]
klasztor [spoiler title=”odpowiedź”] miejsce zamknięte, przeznaczone dla osób duchownych; budynek lub kompleks, gdzie mieszkają zakonnicy/zakonnice [/spoiler]
przydomek [spoiler title=”odpowiedź”] miano, jakie się otrzymuje, gdy wykazuje się jakieś cechy wyglądu/charakteru [/spoiler]
ostatni gwóźdź do trumny [spoiler title=”odpowiedź”] rzecz/zdarzenie, które sprawia, że ktoś/coś źle się czuje, ma z czymś/kimś kłopot, problem, trudny do rozwiązania [/spoiler]
czuwać przy kimś [spoiler title=”odpowiedź”] pilnować kogoś; opiekować się kimś (zwykle w chorobie lub podczas snu) [/spoiler]
żałoba [spoiler title=”odpowiedź”] okres w życiu człowieka/grupy osób po śmierci bliskiego lub kogoś ważnego [/spoiler]
Привет, друзья! Рада вам сообщить, что теперь регулярно снимаю и публикую короткие полезные видео о польском языке.
Их можно посмотреть на моем канале в ТикТоке, который я назвала “lopatadoglowy”. В польском языке есть выражение “wytłumaczyć coś łopatologicznie”, которое означает “объяснить что-то просто и внятно”. А мой канал, по сути, послужит вам той самой “лопатой”, с помощью которой в голову можно легко и просто загрузить полезные знания о польской грамматике и лексике!
Видео я записываю на русском языке, что позволяет мне проводить любопытные параллели между русским и польским и объяснять тонкости языка именно русскоговорящим студентам. Причем я всегда открыта для ваших вопросов и предложений в комментариях, чтобы в новых видео разобрать интересующие вас темы.
Новые публикации появляются несколько раз в неделю. Поэтому на моем канале вы, с одной стороны, не успеете заскучать, а с другой стороны – будете иметь достаточно времени, чтобы ознакомиться с новым видео и усвоить полезную информацию. Итак, присоединяйтесь! До встречи на моем канале!
