Próbowaliście kiedyś znaleźć szczegółowe zasady, dotyczące trybu rozkazującego w polskim? Jeśli tak, to na pewno wiecie, że to nie tak łatwo je znaleźć. Zazwyczaj są to ogólne reguły, mnóstwo wyjątków i jeszcze więcej wątpliwości. Ale po co istnieje ta strona? Żeby rozwiązać ten problem!

Вы когда-нибудь пробовали найти подробные правила повелительного наклонения в польском? Если да, то вы знаете, что вовсе не легко их найти. Обычно это общие правила, множество исключений и еще больше сомнений. Но для чего существует этот сайт? Чтобы решить эту проблему!

Oto szczegółowy zbiór zasad, przykładów i ważniejszych wyjątków dotyczących trybu rozkazującego. W ich analizie pomógł mi Mateusz Demianiuk, założyciel bezpłatnego serwisu lekcja.online. Znajdziecie tam wiele materiałów gramatycznych i leksykalnych, przygotowanych przeze mnie i Mateusza.

Вот подробный набор правил, примеров и более важных исключений повелительного наклонения. В их анализе мне помог Mateusz Demianiuk, создатель бесплатного сервиса lekcja.online. Найдете там много грамматических и лексикальных материалов, подготовленных мной и Матеушем.

Na początku chcę zwrócić waszą uwagę na fakt, że w trybie rozkazującym nie ma formy dla pierwszej osoby liczby pojedynczej. Oprócz tego, dla trzeciej osoby liczby pojedynczej i mnogiej my po prostu dodajemy słowo «niech» do form czasu teraźniejszego:

on pracuje – niech on pracuje!

on robi – niech on robi!

oni pracują – niech oni pracują!

oni robią – niech oni robią!

Для начала хочу обратить ваше внимание, что в повелительном наклонении не существует формы для первого лица единственного числа. Кроме этого, для третьего лица единственного и множественного лица мы просто добавляем слово „niech” к формам настоящего времени:

on pracuje – niech on pracuje!

On robi – niech on robi!

Oni pracują – niech oni pracują!

Oni robią – niech oni robią!

W gruncie rzeczy, jedyna forma, którą musicie zapamiętać — to forma drugiej osoby liczby pojedynczej. Potem do niej dodaje się końcówkę -my dla pierwszej osoby liczby mnogiej i -cie dla drugiej osoby liczby mnogiej.

A teraz spójrzmy, jak powstają formy drugiej osoby liczby pojedynczej.

1. Jednosylabowe czasowniki zmieniają końcówkę -ć na -j:

pić – pij

myć – myj

dać – daj

wyć – wyj

bić – bij

żyć – żyj

bić – bij

kryć – kryj

mieć – miej

kryć – kryj

Wyjątkami są najczęściej jednosylabowe czasowniki z końcówką -ać lub -ąć:

być – bądź

spać – śpij

stać – stój

wstać – wstań

bać się – bój się

lać – lej

brać – bierz

ciąć – tnij

kląć – klnij

wziąć – weź

piąć – pnij

По сути, единственная форма, которую нам нужно запомнить – форма второго лица единственного числа. Потом к ней мы добавляем окончание -my для первого лица множественного числа и -cie для второго лица множественного числа.

Теперь давайте посмотрим, как образуются формы второго лица единственного числа.

1. Слова, состоящие из одного слога меняют окончание -ć на -j:

pić – pij

myć – myj

dać – daj

wyć – wyj

bić – bij

żyć – żyj

bić – bij

kryć – kryj

mieć – miej

kryć – kryj

Исключениями являются чаще всего глаголы из одного слога, с окончанием -ać или -ąć:

być – bądź

spać – śpij

stać – stój

wstać – wstań

bać się – bój się

lać – lej

brać – bierz

ciąć – tnij

kląć – klnij

wziąć – weź

piąć – pnij

Zwróćcie uwagę, że najważniejsza jest podstawowa, najkrótsza forma czasownika i jej forma trybu rozkazującego. Jeśli można do niej dodać przyrostek i w ten sposób stworzyć czasownik dwusylabowy, wówczas forma trybu rozkazującego będzie się składać z formy podstawowego czasownika, z dodaną przystawką. Inaczej mówiąc, taki czasownik będzie się zachowywać, jak jednosylabowy z przedrostkiem, a nie jak typowy dwusylabowy. Na przykład:

Обратите внимание, что самая важная — основная, самая короткая форма глагола и ее форма повелительного наклонения. Если к ней можно добавить приставку и таким образом сделать из нее глагол из двух слогов, то форма повелительного наклонения будет состоять из основной формы глагола с добавленной приставкой. Иначе говоря, такой глагол будет себя вести, как глагол из одного слога с приставкой, а не как типичный глагол из двух слогов. Например:

 

bić – bij	zabić – zabij	odbić – odbij
dać – daj	oddać – oddaj	wydać – wydaj
myć – myj	umyć – umyj	odmyć – odmyj
brać – bierz	zabrać – zabierz	wybrać – wybierz

2. Dłuższe czasowniki zakończone na -ać zmieniają końcówkę na -aj:

dawać – dawaj;  wydawać – wydawaj;  oddawać — oddaj

trzymać – trzymaj;  wytrzymać – wytrzymaj;  zatrzymać – zatrzymaj

słuchać – słuchaj;  wysłuchać – wysłuchaj;  dosłuchać — dosłuchaj

wstawać – wstawaj

ufać – ufaj

uważać – uważaj

oglądać — oglądaj

ubierać się — ubieraj się

wyjątki:

jechać – jedź;  odjechać — odjedź;  wyjechać — wyjedź

pisać – pisz;  napisać — napisz;  przepisać — przepisz

stać – stój

wkładać – włóż

płakać – płacz

pisać – pisz

klaskać – klaszcz

skakać – skacz

lizać – liż

wiązać – wiąż

zebrać – zbierz

ubrać się — ubierz się

2. Более длинные глаголы, заканчивающиеся на -ać меняют окончание на -aj:

dawać – dawaj;  wydawać – wydawaj;  oddawać — oddaj

trzymać – trzymaj;  wytrzymać – wytrzymaj;  zatrzymać – zatrzymaj

słuchać – słuchaj;  wysłuchać – wysłuchaj;  dosłuchać — dosłuchaj

wstawać – wstawaj

ufać – ufaj

uważać – uważaj

oglądać — oglądaj

ubierać się — ubieraj się

исключения:

jechać – jedź;  odjechać — odjedź;  wyjechać — wyjedź

pisać – pisz;  napisać — napisz;  przepisać — przepisz

stać – stój

wkładać – włóż

płakać – płacz

pisać – pisz

klaskać – klaszcz

skakać – skacz

lizać – liż

wiązać – wiąż

zebrać – zbierz

ubrać się — ubierz się

3. Глаголы, заканчивающиеся на -ować и длинные глаголы, законченные на -ywać (по крайней мере 3 слога) получают окончание -uj. Глаголы из двух слогов, законченные на -ywać ведут себя, как глаголы из второй группы (оконачния на -ać).

gotować – gotuj;  przygotować – przygotuj;  zagotować — zagotuj

pracować – pracuj;  zapracować – zapracuj;  wypracować – wypracuj

budować – buduj;  zbudować – zbuduj;  wybudować – wybuduj

kupować – kupuj

świętować – świętuj

zapamiętywać – zapamiętuj

zapisywać – zapisuj

okłamywać – okłamuj

zgadywać – zgaduj

 

4. Większość czasowników dwusylabowych zakończonych na -ić odrzuca końcówkę i czasami podlega nieznacznym alternacjom korzeniowym:

robić – rób;  zrobić – zrób;  przerobić – przerób

kroić – krój; pokroić – pokrój; przekroić – przekrój

mówić – mów;  umówić – umów;  zamówić – zamów

chodzić – chodź;  wychodzić – wychodź;  przechodzić – przechodź

kupić – kup;  odkupić – odkup;  wykupić – wykup

dzwonić – dzwoń;  zadzwonić – zadzwoń;  oddzwonić – oddzwoń

gonić – goń;  dogonić – dogoń;  wygonić – wygoń

nosić – noś;  donosić – donoś;  odnosić – odnoś

ranić – rań;  zranić – zrań

budzić – budź

rozgościć się – rozgość się

pędzić – pędź

brudzić – brudź

4. Большинство двусложных глаголов, оканчивающихся на -ić теряют окончание и иногда подвергаются небольшим изменениям в корне:

robić – rób;  zrobić – zrób;  przerobić – przerób

kroić – krój; pokroić – pokrój; przekroić – przekrój

mówić – mów;  umówić – umów;  zamówić – zamów

chodzić – chodź;  wychodzić – wychodź;  przechodzić – przechodź

kupić – kup;  odkupić – odkup;  wykupić – wykup

dzwonić – dzwoń;  zadzwonić – zadzwoń;  oddzwonić – oddzwoń

gonić – goń;  dogonić – dogoń;  wygonić – wygoń

nosić – noś;  donosić – donoś;  odnosić – odnoś

ranić – rań;  zranić – zrań

budzić – budź

rozgościć się – rozgość się

pędzić – pędź

brudzić – brudź

5. czasowniki dwusylabowe i dłuższe zakończone na -eć tracą końcówkę:

wiedzieć – wiedz,  powiedzieć – powiedz

siedzieć – siedź

leżeć – leż

lecieć – leć

patrzeć – patrz

krzyczeć — krzycz

wyjątki:

obejrzeć – obejrzyj

przterzeć – przetrzyj

kaszleć – kaszlnij

5. Двусложные и более длинные глаголы законченные на -eć теряют окончание:

wiedzieć – wiedz,  powiedzieć – powiedz

siedzieć – siedź

leżeć – leż

lecieć – leć

patrzeć – patrz

krzyczeć — krzycz

исключения:

obejrzeć – obejrzyj

przterzeć – przetrzyj

kaszleć – kaszlnij

6. Czasowniki dwusylabowe i dłuższe z końcówką -yć i z korzeniem kończącym się na twarde -cz, -sz, -rz, -ż, tracą końcówkę -yć:

liczyć – licz

uczyć – ucz

leczyć – lecz

ważyć – waż zważyć – zważ

uderzyć – uderz

ćwiczyć — ćwiczyć

zauważyć – zauważ

walczyć – walcz

wręczyć – wręcz

zaskoczyć – zaskocz

ruszyć – rusz

suszyć – susz

stworzyć – stwórz

ułożyć – ułóż

6. Двусложные и более длинные глаголы с окончанием -yć и корнем, оканчивающимся на твердые -cz, -sz, -rz, -ż, теряют окончание -yć:

liczyć – licz

uczyć – ucz

leczyć – lecz

ważyć – waż zważyć – zważ

uderzyć – uderz

ćwiczyć — ćwiczyć

zauważyć – zauważ

walczyć – walcz

wręczyć – wręcz

zaskoczyć – zaskocz

ruszyć – rusz

suszyć – susz

stworzyć – stwórz

ułożyć – ułóż

7. czasowniki dwusylabowe i dłuższe z końcówką -ąć zmieniają ją na -ij:

chudnąć – chudnij

ciągnąć – ciągnij

krzyknąć – krzyknij

chrząknąć – chrząknij

przecisnąć – przeciśnij

rosnąć – rośnij

pragnąć – pragnij

wyjątki:

płynąć – płyń

stanąć – stań

7. Двусложные и более длинные глаголы с окончанием -ąć меняют его на -ij:

chudnąć – chudnij

ciągnąć – ciągnij

krzyknąć – krzyknij

chrząknąć – chrząknij

przecisnąć – przeciśnij

rosnąć – rośnij

pragnąć – pragnij

исключения:

płynąć – płyń

stanąć – stań

8. czasowniki zakończone na -ść i -źć nie mają wspólnego paradygmatu zmiany formy, dlatego najlepiej wypisać i zapamiętać najważniejsze z nich:

iść – idź

wejść – wejdź

kłaść – kładź

jeść – jedz

nieść – nieś

wsiąść – wsiądź

usiąść – usiądź

gryźć – gryź

pleść – pleć

gnieść – gnieć

kraść – kradnij

znaleźć – znajdź

8. У глаголов, законченных на -ść и -źć нет общей парадигмы изменения формы, поэтому лучше всего выписать и запомнить самые важные из них:

iść – idź

wejść – wejdź

kłaść – kładź

jeść – jedz

nieść – nieś

wsiąść – wsiądź

usiąść – usiądź

gryźć – gryź

pleść – pleć

gnieść – gnieć

kraść – kradnij

znaleźć – znajdź

Proponuję teraz utrwalić wszystkie poznane zasady! Postanowiłam się z wami podzielić dwoma przepisami kulinarnymi na najbardziej tradycyjne dania mojego rodzinnego regionu, Śląska. Zastanówcie się, analizujcie zasady, uzupełniajcie luki, a po skończeniu ćwiczenia gotujcie i jedzcie! Smacznego! 🙂

Теперь я предлагаю закрепить все ново усвоенные правила! Я решила с вами поделиться двумя кулинарными рецептами самых традициционных блюд моего семейного региона, Силезии. Подумайте, анализируйте правила, заполняйте пробелы, а после окончания упражнения готовьте и ешьте! Приятного аппетита! 🙂

ROLADA ŚLĄSKA

KLUSKI ŚLĄSKIE